Moi Drodzy!
Ostatnio wiele czasu poświęcam mojej pracy zawodowej, częściej odbywają się też warsztaty i zajęcia w toku moich studiów podyplomowych. Dzięki nim poznaję kolejne przydatne narzędzia w pracy psychodietetyka, w tym wszystkim nie zapominam o jednak Was i o kolejnych wskazówkach! Od dłuższego czasu myślałam o poruszeniu tematyki związku pomiędzy genami a tendencją do nadwagi.

Jesteście ciekawi tego, w jakim stopniu materiał genetyczny, który dziedziczymy determinuje naszą masę ciała?

Słyszymy czasem “To kwestia genów” albo “Nie mam na to wpływu – w naszej rodzinie wszyscy mają nadwagę”. Zdarza się też “Ja po prostu mam taki metabolizm. Mogę jeść i jeść, a nie tyję”. Jak to właściwie jest? Czy posiadanie predysponujących genów to jednoznaczny wyrok nadwagi?

Jesteście ciekawi tego, w jakim stopniu materiał genetyczny, który dziedziczymy determinuje naszą masę ciała?

Słyszymy czasem “To kwestia genów” albo “Nie mam na to wpływu – w naszej rodzinie wszyscy mają nadwagę”. Zdarza się też “Ja po prostu mam taki metabolizm. Mogę jeść i jeść, a nie tyję”. Jak to właściwie jest? Czy posiadanie predysponujących genów to jednoznaczny wyrok nadwagi?

Zapraszam Was serdecznie do lektury.

👉 Zacznijmy od początku – jakie czynniki zwiększają skłonność do tycia?

✔ Długotrwały dodatni bilans energetyczny. Pojawia się, gdy dostarczamy nadmiernej ilości energii z pożywieniem w stosunku do ilości wydatkowanej, również przez zbyt niską aktywność fizyczną,
✔ Zaburzenia gospodarki hormonalnej (np. niedoczynność tarczycy, choroba Cushinga),
✔ Stosowanie niektórych leków (np. sterydowych, psychotycznych),
✔ Wpływać mogą także niektóre choroby uwarunkowane genetycznie, mutacje genów (o tym poniżej),
✔ Czynniki związane z żywieniem matki w ciąży – niedożywienie lub przejadanie się, zaburzenia odżywiania, niedobory pokarmowe w okresie prenatalnym,
✔ Zaburzenia funkcjonowania mikroflory jelitowej,
✔ Również – czynniki psychologiczne.

Na wiele z nich możemy wpływać.

👉 Geny a masa ciała – fakty:
Mutacje genetyczne występują u większości ludzi – każdy z nas ma inne predyspozycje m.in. do: podstawowej przemiany materii, metabolizmu komórek tłuszczowych, aktywności enzymów związanych z metabolizmem węglowodanów czy tłuszczu. W pewnym stopniu genetycznie warunkowane są także aktywność ośrodków głodu i sytości, skłonność do magazynowania tkanki tłuszczowej w wybranych miejscach oraz preferencje żywieniowe.

W 2005 roku stworzono mapę 600 genów mających związek z otyłością. Co roku publikowany jest przegląd danych na temat pod nazwą Obesity Gene Map i adresem http://obesitygene.pbrc.edu. Jednym z nich jest niedawno odkryty gen FTO (gen podatności na otyłość).

Czynniki genetyczne determinują 3 rodzaje otyłości:
Pierwszy typ – jednogenowa – powstaje, gdy pojawia się bardzo rzadka mutacja, wpływająca na regulację apetytu. Objawia się już w dzieciństwie poprzez występowanie poważnych zaburzeń hormonalnych. Mutacje tego typu zachodzą w co najmniej 11 genach, a większość z nich dotyczy genu MC4R. Dotychczas opisano 200 tego typu przypadków.
Drugim typem jest otyłość będąca jednym z objawów zespołu wady genetycznej np. w chorobach Prader-Williego, Alström i Cohen.
Z kolei trzeci typ to otyłość wielogenowa prosta – najczęściej występująca. Czynnikami jej rozwoju jest obecność wielu mutacji oraz ich interakcja ze środowiskiem życia człowieka.

Warto dodać, że w dzisiejszych czasach żyjemy w permanentnym dostępie żywności na każdym kroku. Jako gatunek w przeszłości musieliśmy zdobywać pożywienie – wybierać się na polowania i uprawiać zbieractwo. Żyliśmy w naprzemiennych okresach głodu i sytości. Jesteśmy zaprogramowani do uprawiania aktywności fizycznej, nie do siedzącego trybu życia. Ludzki organizm nie zdążył przystosować się w tak krótkim czasie do tak ogromnych zmian. Wydzielanie hormonów głodu i sytości zostało zaburzone, dlatego tak ważne jest stosowanie odpowiednich nawyków żywieniowych i aktywność fizyczna.

👉Czy możemy wpływać na predyspozycje genetyczne?

Wykazano, że jeśli oboje rodziców jest otyłych, szansa na rozwój nadwagi u dziecka rośnie aż do 80 %. Okazuje się jednak, że w dużej mierze nie wynika to stricte z dziedziczonych genów, a z przekazywanych dziecku nawyków żywieniowych w domu. Faktycznie pewne skłonności “otrzymujemy” w materiale genetycznym, nie da się jednak jednoznacznie określić w ilu procentach ich obecność wpływa na masę ciała u każdego z nas.
Co ważne – mimo posiadania pewnych predyspozycji możemy wpływać na ich ekspresję, czyli redukcję ryzyka wystąpienia nadwagi.  Wykazano, że regularna aktywność fizyczna wykazuje opisane działanie m.in. poprzez hamowanie lub wydzielanie niektórych protein i enzymów. Skutkuje to rozwojem lub zatrzymaniem procesów fizjologicznych np. poprzez wystąpienie choroby lub nadwagi. Potwierdziły to również wyniki metaanalizy z Uniwersytetu w Newcastle, opublikowanej na łamach „British Medical Journal”. Przebadano 9536 dorosłych i wykazano, że nosiciele genu FTO reagowali na redukcję masy ciała tak samo dobrze, jak osoby bez tej modyfikacji genetycznej.

👆 Wnioski
Zdecydowanie geny korelują z naszą masą ciała, jednak powstawanie nadwagi determinowane jest także przez wiele innych czynników. Osoba z predyspozycjami genetycznymi do nadmiernej masy ciała nie musi być otyła. Prowadzenie odpowiedniego stylu życia – prawidłowe odżywianie i aktywność fizyczna może chronić przed ekspresją tych genów i pomóc zachować prawidłowe BMI. Na rozwój nadwagi u dzieci w dużej mierze wpływają przekazywane przez rodziców nawyki żywieniowe. Nasz genom i jego związek z odżywianiem jest jednak ciągle stale przedmiotem dalszych badań.

Jestem ciekawa Twojej opinii na ten temat. Czy masz w swoim otoczeniu osoby, które wiążą swoją masę ciała wyłącznie z genami? Jak myślisz – jak to jest w Twoim przypadku?

Przemyśleniami podziel się ze mną koniecznie w komentarzu!

Źródła:
1. Męczalski B.,Czyżyk A., Warenik-Szymankiewicz A., Rola genów w powstawaniu otyłości.Współczesne poglądy, patogeneza, aspekty kliniczne. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2008, tom 5, nr 1.
2. Livingstone L., Celis-Morales K., Papandonatos G i in., FTO genotype and weight loss: systematic review and meta-analysis of 9563 individual participant data from eight randomised controlled trial, British Medical Journal, 2016; 354:i4707.
3. Jarosz M., Latoszek L.: Otyłość – zapobieganie i leczenie. Wyd. PZWL, Warszawa, 2015.
4.Booth FW1, Chakravarthy MV, Spangenburg EE., Exercise and gene expression: physiological regulation of the human genome through physical activity, J Physiol. 2002 Sep 1;543(Pt 2):399-411.
5. Plourde G.: Preventing and managing pediatric obesity. Can. Fam. Physician. 2006; 52: 322–328.